Ghesontheyt!
Het is het begin van het jaar en overal om me heen hoor ik weer goede voornemens. Vele daarvan hebben te maken met gezondheid. Wat meer bewegen om de extra kilo’s na de feestdagen weg te krijgen. Of meedoen aan Dry January door een maand geen alcohol te drinken. Je gezond voelen is fijn, maar daar moet je wel wat voor doen. En dat is al heel lang zo. Lifestyleboeken over gezond leven bestaan al sinds de middeleeuwen. In de tentoonstelling De gezonde stad, die op 2 juni in het kader van 900 jaar Utrecht in het Centraal Museum opent, zijn er een paar te zien. Zoals Tregement der ghesontheyt uit 1514 waarin, naast handige medische tips, wordt ingegaan op persoonlijke verzorging en hoe belangrijk het is om regelmatig een bad te nemen. Ook lichaamsbeweging en sport komen uitgebreid aan de orde. Van iets later zijn kookboeken als De verstandige kok (1661) en De nieuwe, welervarene Utrechtsche keuken-meid, confituurmaakster en huis-doctores (1771). Net als Tregement waren dergelijke boeken vaak vertalingen van oudere geschriften. Ze geven dus vrijwel letterlijk een kijkje in de laatmiddeleeuwse keuken. En aangezien veel van de opgenomen recepten aanvankelijk door medici werden geschreven, waren ze vooral gericht op gezondheid. Zo was het belangrijk om bepaalde gerechten niet zomaar in elk seizoen te eten. In januari bijvoorbeeld konden brood en gebraden vlees prima op het menu staan, maar liever geen groenten. En voor alles gold: met mate! Dat was ook zeker het geval als het ging om alcoholische dranken. Al in de 14de eeuw werd aangeraden om ‘overdranc en overate te scuwe’. Niet te veel drinken en eten dus! Een belangrijk en vooral ook heel herkenbaar advies. Al zal, net als nu, niet iedereen zich er altijd aan gehouden hebben. Nou ja, misschien even, in de eerste weken van het nieuwe jaar.
René de Kam
©Beeld De keukenmeid van Joachim Wtewael ca. 1620 – 1625 Centraal Museum
